Agurra

Beno, agur esaterako garaia iritsi da. Espero dut nire blogeko artxiboak jendeari interesgarriak iruditu izana. Azken finean, irakasleak izango gara eta gure beharra haurren ikaskuntza bultzatzea da; hau egiteko zenbat eta informazio eta jakintza gehiago eduki hobe.
Horregatik ba, hezkuntzaren mundua hobetzeko ahaleginak egin behar ditugu eta horrela, errealitate hobeago batean biziko gara.
Blogean egin beharreko artikuluak iadanik idatzita daude eta orain azterketa garaian ez dut denbora askorik hemen aritzeko, baina agian udan jarraituko dut interesgarriak iruditzen zaizkidan hezkuntza bereziei buruzko informazioekin. Besterik gabe, ongi pasa eta hurrenarte.

Ariketa posiblea

Lehenik eta behin, umearekin batera urduritasuna suposatzen duten egoeren zerrenda bat egingo dugu. Egoerak non,normalean umeak jendearekin gaizki bukatzen duen. Adibidez:



- Jantokian itxaroten egoten direnean
- Txango bat dutenean
- Ariketak zuzentzeko ilada itxaroten dutenean
- Azterketa bat dagoenean eta egiten duten bitartean
- Jolasten uzten ez diotenean
- Notak emateko orduan
- Autobusean aspertzen denean

Ondoren, egoera hauetan kanporatzen dituen jarrera desegokiak zergatik agertzen diren aztertuko dugu. Hau da, gogoeta bat egingo dugu. Aurretik aipatu dugun bezala, autokontrol gutxi daukate ume hauek eta bere buruarekin hitzegiteko zailtasunak aurkezten dituzte, beraz hemen gure laguntza behar-beharrezkoa da.

Orain zergatik jokatzen du era horretan pentsatu ostean hurrengo esaldia azaldu eta ulertarazi beharko diogu: “Arazoak ez edukitzeko modurik onena egoera arriskutsuak eta jostailu arriskutsuak ekiditzean datza”. Horretarako egoera bakoitzeko irtenbide bat bilatu beharko dugu. Irtenbide errealak eta egingarriak izan behar dira, zortzi urteko ume batek ulertu eta bideratu ahal dituenak.

Daniren kasua

Dani 8 urteko umea da. Bere guraso, bere aitaren gurasoekin eta bere arreba txikiarekin bizi da baserri batean. Txikitatik asko mugitu da eta lo gutxi egin du. Betidanik jostailuak apurtu ditu eta beste umeekin jolasteko orduan arazoak izaten ditu ez dituelako jolasen arauak betetzen (pazientzia gutxi bait dauka).

Danirentzat klasera joatea tormentu bat bilakatu da. Alde batetik, irakurketa zein idazmenean arazoak ditu, besteei baino gehiago kostatzen baitzaio. Glasean erraz galtzen du arreta, etxekolanak egitea ahazten du eta askotan ariketak amaitu gabe uzten ditu.

Beste alde batetik, ikaskideen aldetik bazterketa jasatzen du. Besteek jolasten duten bitartean Danik molestatu baino ez duela egiten diote. Gainera ez daki bere txanda itxoiten eta azkar haserretzen da. Jolas berberean ezin da denbora askorik egon, erraz aspertzen delako eta era oldarkorrean jokatzen du gehienetan.

Etxean gauzak ez daude askoz hobeto. Bere arreba txikiarekin (6 urte), ez da ondo konpontzen. Neskatoak negar egiten duen guztietan, amak Daniri ematen dio errua, zer gertatu den galdetu eta jakin gabe.

Aita beti dabil lanpetuta eta ez du bere semearen hazkuntza jarraitu, beraz, ama bakarrik sentitzen da. Aitonak eta amonak ere ez dute asko laguntzen, neskatoaren alde jartzen dira beti eta Dani ume “bihurria” baino ez dela uzte dute. Honez gain, amak semearen hezkuntzan huts egin duela diote.

Daniren aurtengo irakasleak bere jarrera ilusita erabaki du bere amarekin hitzegitea eta eskolako pedagogak Daniri froga batzuk egiten uzteko eskatzea. Ama esperantzak galduta dago eta onartu egiten ditu froga horiek.

Pedagogak irakasleak sumatzen zuena baieztatu du: Danik arreta nahasketa dauka hiperaktibitatearekin. Etxean tratamendu bimodala aukeratzea erabaki dute, hau da, botikak eta terapia psikologikoa batera lantzea.

Daniren familiak konpromisua hartu du eta eskolan zein terapian egiten dena jarraitu ez ezik, etxean ere landuko dute, haien parte-hartze aktiboa guztiz beharrezkoa baita.

Arreta nahastea

TDA: Trastorno por Déficit de Atención

Definizioa

Arreta eskatzen duten zenbait aktibitateen aurrean arreta mantentzeko arazoak izatean TDA baten aurrean egon gaitezke. Arreta eza, hiperaktibitatea eta inpultsibitatea dira arreta nahasteetan aurkitzen ditugun sintomak. Arreta jartzeko, jesarrita egoteko edo bere burua kontrolatzeko arazoak dituzten pertsonak aurkituko ditugu.
Hiru TDA mota daude:
- TDA arreta ezaren nagusitasunarekin
- TDA hiperaktibitatearen nagusitasunarekin
- TDA konbinatua. Gehien ematen dena

Hedapena

Eskoletan haurren %5ak aurkezten dituzte arreta nahasteak eta mutilengan neskengan baino gehiago ematen dira.

Sintomak

Zaila izaten da gurasoentzat TDA bat zehaztea, normalean ume guztiak zenbait momentutan adigakorra (arreta eza), ondorioak pentsatu gabe jokatu (inpultsibitatea) edo gehiegizko aktibitatea (hiperaktibitatea) erakusten dutelako.
Hona hemen sintoma bakoitzeko zenbait agerpide:

Arreta eza:
- Xehetasunei ez die beharrezko arreta eskaintzen
- Akatsak egiten ditu oharkabean
- Zuzenean hitz egiten zaionean entzuten ez duela dirudi
- Ez ditu argibideak jarraitzen
- Ez ditu bere zereginak amaitzen
- Zeregin zein aktibitateak antolatzeko zailtasunak
- Ahalegin mental jarraitua eskatzen dituzten zereginak
- Askotan gauzak galtzen ditu
- Erraztasunez galtzen da

Hiperaktibitatea
- Gehiegizko mugimendua, batez ere esku eta oinetan
- Sarritan jesarrita egoteak eskatzen dituen egoeretan altzatzen da
- Salto eta korrika hasten da horretarako aproposak ez diren egoeretan
- Bere aisiaz lasaitasunez goxatzeko arazoak ditu
- Motore bat izango balu bezala jokatzen du
- Larregi hitzegiten du

Inpultsibitatea
-Erantzunak azkartzea galdera amaitu baino lehen
-Txanda gordetzeko zailtasunak izatea
-Besteen jarduerak moztu edo hauetan sartzeko joera dauka

Mikelen esperientzia

Mikel 4 urteko ume bat da garun paralisia daukana. Amak haurdun zegoenean rubiola izan zuen eta horregatik jaiotzatik dauka gaixotasun hau. Aurten, herriko ikastolara bidaliko dute gurasoek, bizitza integratu bat nahi dutelako beraien semarentzako. Hala eta guztiz ere, argi dago Mikel ez dela beste ume guztiak bezalakoa, berak gaixotasun nabarmen bat dauka eta horregatik, eskolan esku-hartze berezi bat egingo diote.

Mikeli eskolan hurrengo esku hartzea egingo zaio:

Eskolara iritsi aurretik, eskolaren eragina izan dezaketen ezaugarri pertsonal esanguratsuen balorazio bat egin beharko da, haurraren egoera ahalik eta hobekien ezagutzeko. Gero eskolatzea erabakiko da.

Eskolako esku-hartzean profesionalen arteko talde baten beharra dago (logopeda fisioterapeuta, laguntza-irakaslea…). Horrela, aditu bakoitzak bere ekarpena egin dezake haurraren gaitasun guztiak programa integratu eta global batetik bultzatzeko.
Ikastetxean oztopo asko daude garun paralisia daukaten umeentzako, horregatik egokitzapen batzuk egitea komenigarria izango litzakete. Adibidez:

- Oztopo fisikoak kentzea, teknologia baxuko baliabide materialen erabilera, idazteko, marrazteko, komunikatzeko, baliabide informatikoak erabiltzea. Hitz egiten ez duten ikasleen kasuan lagunduriko komukazio sistemak erabiltzea. Antolamenduzko konponbideak bilatzea eta baliabide pertsonalen laguntza.
- Curriculumeko zenbait eduki moldatu edo desagerraraz daitezke, hau da, curriculumaren egokitzapen esanguratsu bat egin daiteke. Ohiko proposamen hauek ordenagailu egokitu baten erabilerari buruzko edukiekin ordezkatzea. Ezin hitz egin dezaketen ikasleen kasuan ahozko adierazpenari dagozkion edukiak ezabatzea, horien ordez beste adierazteko bide batzuen ingurukoak sartuz: zeinuen hizkuntza, hizkuntza digitaleko ordenagailua…

Umearen arreta lantzeko teknikak ere badaude eta landu behar ditugu, adibidez ikaslea jarrera egoki batean dagoela, kontzentrazio estrategiak menperatzen erakutsiko zaio.

Garrantzitsua da bigarren mailakoa dena identifikatzen eta, begirada, arreta jarri behar duen objekturantz zuzentzen erakutsiko zaio, batez ere ahozko baliabideak erabiliz, laguntza fisikoak ezinbestekoak direnean erabiliko dira.

Haurrari ekintzetan inplikatzeko aukera emango zaio, pixkanaka arreta mailaren eskariak handituz eta arreta jartzearen prozesuaz kontziente izaten lagunduz. Ekintza bat aurerra eramateko ematen dituen pausu guztiak ozen errepikaraziko zaizkio. Azkenik, hobekuntza guztiez kontziente izaten lagunduko zaio, beti ere motibazioa lortzeko.

Garun paralisia

Definizioa

Garun paralisia, 2 edo 3 urteko adina baino lehen garatutako nerbio-sistema zentralaren lesio ez-jarraitu batek eragindako mugimenduaren eta jarreraren arazo iraunkorra da.

Behin betiko arazo neurologikoen multzo bat biltzen du. Hala ere, beraien zeinuak denborarekin alda daitezke, garunaren plastikotasuna dela eta: Garuna, Nerbio Sistema Zentrala funtzionalki eta estrukturalki berregituratzeko gai da, kaltetuak izan ez diren atalek kalteak jasan dituztenen zenbait funtzio bere gain har baititzakete. Garun paralisia eragin ditzakeen arazoek larritasun maila ezberdinak izan ditzakete, beso edo esku batena edo ahoko zonaldearen mugimendu finetan gerta daitezkeen arazo txikietatik hasi eta burua atxikitzeko, idazteko ezinbestekoak diren esku edota besoen mugimendu selektiboak gauzatzeko arazo larrietara iritsi artea.

Kausak

- Hereditarioak
- Umetokian jasatakoak: amak gaixotasun bat jaso duelako haurdunaldian (rubeola adibidez).
- Jaiotzatiko aldagaiak
- Jaiotza ondorengo lehenengo haurtzaroan izandako istripuak (garunean izandako odol isuriak…)

Sintomak

Sintomak umearen arabera aldagarriak dira, garun paralisia oso konplexua delako eta garun paralisi mota ezberdinak daudelako, baina orokorrean hauek izaten dira:

- 2 hilabeteko haurrek:
Umea altzatzerakoan ezin du burua artez mantendu
Umea altzatzerakoan hankak artazi baten moduan okertu egiten dira
- 6 hilabeteko haurrek:
Umea altzatzerakoan burua artez mantendu ezinik jarraitzen du
Zeozer heldu nahi duenean esku batekin saiatzen da eta bestea enpuñatuta mantentzen du
- 10 hilabeteko haurrek:
Esku eta hanka bat bakarrik erabiltzen dute, beste aldekoak arrastaka
Ezin dira beraien kabuz eseri
- 12 hilabeteko haurrek:
Ezin dute lau hanketan ibili
Geldirik daudenean ezin dira eutsi
- 24 hilabeteko haurrek:
Ezin dute ibili
Gurpilezko jostailuak ezin dituzte bultzatu

Aholkuak

Aholkurik garrantzitsuena umearen heziketa da, garun paralisia daukaten arren, lehenengotik BLISS sistema eta KPSa erabiltzen dute komunikatzeko. Beraien gurpil aulkian taulatxo bat eramaten dute marrazkitxoekin, eta hauek seinalatzen komunikatzen dira besteekin. Ume hauek frustazio ikaragarria sentitzen dute, gehienetan zeozer nahi dutenean inork ez dielako ulertzen, horregatik askotan haserretu egiten dira eta horretarako balio dute komunikatzeko bi sistema hauek.

Nahaste bipolarra

Definizioa

Gogo aldarte (estado de ánimo) nahasketen bornean kokatzen da Nahaste Bipolarra. Nahaste mota hau dutenek, aldi edo fase euforiko edo maniakoa eta ondoren aldi depresiboa izaten dute. Erreakzio hauek, gogo aldartea erregulatzen duten mekanismoak ez dutelako behar bezala funtzionatzen ematen dira. Ondorioz, gogo-aldartearen gora-beherak sortzen dira; umorearekiko aldaketa bortitz eta desproportzionatuak, honetaz gainera, ondorengo alderdietan eragina du nahaste bipolarrak: sentimenduak, pentsamenduak, afektua, jarrera eta osasun fisikoa.

Nahaste bipolarraren kausa edo zergatia, endogenoa da, hau da organikoa edo biologikoa eta ez psikologikoa. Beraz, Biopolar hitzak dioen bezala, bi polo ezberdin nagusi dira nahaste honen adierazle: mania eta depresioa.

Sintomak

Mania (fase euforikoa)

- Ongizate eta euforia sentimendu desproportzionatuak eta justifikatu gabeak
- Nagusitasun delirioak
- Kontzentratzeko zailtasunak
- Norbere ahalmenei eta aukerei buruzko sinesmen irrealak
- Hiperaktibitatea
- Erlaxatzeko edo geldirik, ezer egin gabe egoteko zailtasunak
- Irritabilitatea
- Lo egiteko beharraren murrizketa (hiru ordu bakarrik lo)
- Pentsamendu azkarrak
- Jokabideak, beragan ohikoak ez diren jokabideak egiten ditu
- Heriotzari buruzko pentsamenduak edo/eta bere buruaz beste egiteko saiakerak

Depresioa

- Arreta eta kontzentrazioa gutxitzen dira
- Norbere baitan biltzea, isolamendua
- Errunduntasun sentimendua
- Gogoko dituen ekintzetan ez interesatzea
- Norbere buruarekiko konfidantza galtzea
- Erabakiak hartzeko ezintasuna
- Norbere burua gutxiestea
- Energia eta bitalitate maila jeistea
- Autoetima baxua
- Suizidio ideiak eta saiakerak




- Agorafobia: etxetik irteteari beldurra, nahiz eta beste batekin atera